Dobre praktyki poza UW

Serdecznie zachęcamy do zapoznania się z ciekawymi i inspirującymi przykładami działań podejmowanych przez jednostki spoza UW na rzecz wzmocnienia zasad równości i różnorodności

działania krajowe:

• Akademicka Sieć Równości i Bezpieczeństwa  (ASBiR) to wspólnota łącząca osoby pełniące na polskich uczelniach wyższych funkcje związane z ochroną praw i wartości akademickich, a także bezpieczeństwa, równości i różnorodności. ASBiR od kwietnia 2023 r. jest stowarzyszeniem rejestrowym, a w jego organach zasiadają pracowniczki Uniwersytetu Warszawskiego zajmujące się równością i bezpieczeństwem. Do jej zadań należą:
  • zapewnienie przestrzeni bezpiecznego i poufnego dzielenia się wiedzą i doświadczeniami na temat problemów istniejących na uczelni i sposobów ich rozwiązywania,
  • tworzenie bazy wiedzy i dobrych praktyk, (biblioteczka dostępna jest tutaj),
  • diagnozowanie i sygnalizowanie problemów wspólnych dla wielu instytucji akademickich,
  • prowadzenie wspólnych badań i tworzenie raportów „między-uniwersyteckich”,
  • współpraca krajowa i międzynarodowa z organizacjami działającymi na rzecz równości i bezpieczeństwa w akademii,
  • dzielenie się informacjami o wydarzeniach krajowych i międzynarodowych.

 

• Projekt Gdy nauka jest kobietą to interdyscyplinarna inicjatywa UAM, której celem jest zarówno przypomnienie historycznych i współczesnych osiągnięć kobiet nauki, jak i analiza barier, które napotykają badaczki w różnych fazach kariery. Projekt działa wielotorowo: prowadzi badania i analizy sytuacji kobiet na uczelni, organizuje konferencje, wykłady, warsztaty, pokazy i wystawy popularyzacyjne oraz tworzy materiały edukacyjne skierowane do różnych grup (studentek, doktorantek, wykładowczyń, ale też administracji uczelnianej i szerokiej publiczności). Dzięki temu łączy elementy popularyzacji nauki z działalnością rzeczniczą na rzecz zmian instytucjonalnych. Główne cele projektu cele to:
  • widoczność – przywracanie sylwetek zapomnianych i promowanie współczesnych naukowczyń
  • edukacja – kwestie języka inkluzywnego, równoważenia obowiązków rodzinnych i zawodowych oraz uprzedzeń w świecie akademickim
  • rekomendacje – wskazywanie praktyk i polityk uczelnianych, które sprzyjają rozwoju kobiecych karier naukowych

 

• Projekt Tip-Top. Krok w stronę feminatywów to studencka kampania, która powstała pod matronatem inicjatywy „Gdy nauka jest kobietą”. Jej główny obszar działania to język oraz codzienne praktyki akademickie – promuje używanie feminatywów, języka inkluzywnego i małych gestów widoczności (np. poprawne tytułowanie, eksponowanie osiągnięć badaczek w materiałach uczelnianych). Działania mają formę krótkich akcji społecznych, postów edukacyjnych na Instagramie, warsztatów i wydarzeń performatywnych — skierowanych zwłaszcza do środowiska studenckiego, młodych pracowników i pracowniczek naukowych.

 

• L’Oréal Polska Dla Kobiet i Nauki to program łączący wsparcie finansowe (stypendia), promocję medialną i budowanie sieci kontaktów dla wybitnych młodych badaczek. W Polsce program działa od kilkunastu/ponad dwudziestu lat; regularnie przyznawane są stypendia oraz wyróżnienia, organizowane są gale i działania medialne, które eksponują nagrodzone badaczki jako wzory do naśladowania. W praktyce program łączy partnerstwo korporacyjne (L’Oréal Polska), organizacyjne (Polski Komitet ds. UNESCO, PAN) oraz instytucjonalne (uczelniane), co zwiększa zasięg i prestiż wyróżnienia. Dzięki temu laureatki otrzymują nie tylko środki, lecz również wsparcie w postaci mentoringu i szerokiej widoczności.

 

• Inicjatywa Uniwersytetu Gdańskiego Kobiety w nauce. Strona im. Elżbiety Koopman-Heweliusz opiera się na stworzeniu kompleksowej platformy promocyjno-edukacyjnej. Na stronie udostępniane są historie badaczek związanych z UG, wywiady i artykuły o współczesnych naukowczyniach oraz dokumenty dotyczące równościowych polityk uczelni, takich jak Plan Równości Płci. W ramach inicjatywy organizowane są również tematyczne wydarzenia naukowe i popularnonaukowe oraz plan mentoringowy dla młodych badaczek.

 

działania zagraniczne:

• UniSAFE to finansowany ze środków unijnych projekt, prowadzony w latach 2021 – 2024, zajmujący się problematyką przemocy ze  względu na płeć i molestowania seksualnego w środowisku akademickim. Głównym celem było zgromadzenie rzetelnej wiedzy o skali i przyczynach tego zjawiska, a następnie wykorzystanie jej w przygotowaniu praktycznych rozwiązań dla uniwersytetów i instytucji badawczych.
  Przeprowadzone w ramach projektu badania wykazały, że prawie 62% z blisko 42 tysięcy respondentów doświadczyło przemocy płciowej w miejscu pracy lub nauki, a jednocześnie znaczna większość osób (93% studentów i 77% pracowników deklarujących doświadczenie przemocy) nie zgłosiła tych naruszeń. Jako przyczyny najczęściej wskazywano nieświadomość powagi sytuacji oraz brak zaufania do instytucji.
  Celem poprawienia tej sytuacji, zespół UniSAFE opracował model 7P służący budowaniu strategii przeciwdziałania przemocy za względu na płeć:
  • Prevalence/Rozpowszechnienie – badanie skali zjawiska
  • Prevention/Prewencja – działania zapobiegawcze
  • Protection/Ochrona – procedury bezpieczeństwa
  • Prosecution/Dochodzenie – środki dyscyplinarne i prawne
  • Provisions of service/Środki wsparcia – pomoc poszkodowanym
  • Partnership/Partnerstwo – współpraca instytucji
  • Policies/Polityki – wspólna strategia

Jednocześnie, przygotowano narzędzia wspomagające instytucje naukowe w opracowywaniu własnych procedur antyprzemocowych:

• • • Toolkit/Interaktywny przewodnik – kompleksowy pakiet wiedzy i materiałów szkoleniowych w zakresie polityki antydyskryminacyjnej, punkt wyjścia do opracowania lub rewizji procedur, przestrzeń wymiany dobrych praktyk pomiędzy jednostkami
    • Policy map/Mapa polityk – interaktywna mapa z dostępem do prawodawstwa i polityk krajowych dotyczących przemocy ze względu na płeć w Unii Europejskiej oraz
    • pakiet rekomendacji wobec prawodawców, uczelni i jednostek badawczych, fundatorów badań, związków zawodowych i stowarzyszeń studenckich i zbiór wydanych w trakcie projektu publikacji naukowych.

 

• GenderSAFE to rozpoczęta w marcu 2024 inicjatywa, opierająca się na wynikach i osiągnięciach UniSAFE. Jej głównym założeniem jest strategia zerowej tolerancji wobec przemocy ze względu na płeć w środowisku naukowym, a celem wspieranie w tworzeniu bezpiecznych i inkluzywnych społeczności akademickich, badanie zmian prawnych i społecznych w zakresie przemocy oraz zwiększanie świadomości na temat molestowania seksualnego. Zespół GenderSAFE opracował Kodeks postępowania „Zero tolerancji”, określający zasady sprzeciwiania się przemocy ze względu na płeć. Każda uczelnia i jednostka badawcza, jak również każda zatrudniona w nich osoba, może zadeklarować jego realizację.  Kodeks składa się z kilkunastu zasad, zorganizowanych wokół trzech filarów:
  • Filar 1 – Zobowiązanie – Uznanie istnienia i systemowego charakteru przemocy ze względu na płeć w środowisku akademickim oraz odpowiedzialności instytucji za jej przeciwdziałanie poprzez tworzenie bezpiecznych i inkluzywnych miejsc pracy i nauki
  • Filar 2 – Działanie – Urzeczywistnienie zobowiązania poprzez przyjęcie polityki przeciwdziałania przemocy ze względu na płeć, stałe monitorowanie skali przemocy, edukację i prewencję, tworzenie struktur pomocowych, wymianę doświadczeń i integrację procedur z innymi instytucjami naukowymi
  • Filar 3 – Odpowiedzialność – Wprowadzenie formalnych i nieformalnych procedur zgłaszania naruszeń, wyposażenie osób prowadzących postępowania w niezbędną wiedzę i umiejętności, ustalenie zasad odpowiedzialności indywidualnej za naruszenie zasad kodeksu
  • GenderSAFE oferuje również platformę wymiany doświadczeń dla osób zaangażowanych w przeciwdziałanie przemocy ze względu na płeć, dostęp do szkoleń oraz raportów i publikacji naukowych wydanych w ramach projektu.

 

• GEPARD „Gender Equality Programme in Academia – Raising Diversity” to projekt unijny, którego celem jest stworzenie w środowisku akademickim warunków do wyrównywania szans kobiet i mężczyzn oraz promowanie różnorodności poprzez zbudowanie uniwersalnego modelu aplikacyjnego polityki równości płci w przestrzeni akademickiej oraz jego upowszechnienie, wymianę dobrych praktyk w zakresie wyrównywania szans kobiet i mężczyzn oraz promowania różnorodności w sektorze szkolnictwa wyższego i wzmacnianie współpracy między zaangażowanymi podmiotami.

 

• GENDER ACTION i jego kontynuacja GENDER ACTION plus to duże projekty unijne, finansowane z programu Horyzont Europa, których celem jest wzmacnianie polityk równościowych w europejskim obszarze badawczym. Działają na poziomie systemowym – angażuje narodowe instytucje, organizacje badawcze i uniwersytety, by wymieniać doświadczenia i opracowywać praktyczne narzędzia. W ramach projektów powstają raporty, poradniki, szkolenia, promujące dobre praktyki w kwestii równości i różnorodności, intersekcjonalności, czy przemocy ze względu na płeć.

 

• The Central and Eastern European Network for Gender Issues – CEE Gender Network to regionalna sieć zrzeszająca organizacje kobiece, partie i osoby aktywistyczne z krajów Europy Środkowo-Wschodniej. Jej misją jest włączanie kwestii równości płci do głównego nurtu polityk publicznych i partyjnych oraz wsparcie budowy kompetencji u polityczek i aktywistek. Sieć łączy pracę rzeczniczą z edukacją polityczną i wymianą doświadczeń.

 

• Z CEE Gender Network powiązana jest inicjatywa Gender Equality in Central and Eastern Europe – GEinCEE, której celem jest tworzenie rozwiązań inkluzywnych. Skupia się na działaniach dydaktycznych i praktycznych – webinarach, wymianie najlepszych praktyk, poradnikach i spotkaniach dla osób wdrażających w swoich krajach Plany Równości Płci oraz warsztaty dla kadry zarządczej w jednostkach naukowych. Sprzyja adaptacji narzędzi takich jak elastyczne formy zatrudnienia, czy wsparcie opieki na dziećmi i innymi członkami rodziny, po uwzględnieniu kontekstu społecznego każdego kraju.

 

• Gender Equality Network in the European Research Area – GENERA  powstała jako projekt sieciowy mający na celu poprawę poziomu równości płci w naukach ścisłych, szczególnie w fizyce. W ramach projektu powstały poradniki w zakresie wdrażania Planu Równości Płci oraz szeregu innych praktyk równościowych. Na stronie dostępne są materiały szkoleniowe dostosowane do specyfiki danej dyscypliny, jak również forum wymiany doświadczeń i kreowania sieci mentorek.

 

• MINDtheGEPs  to wieloetapowy i międzynarodowy projekt, którego celem jest wspomóc instytucje badawcze w opracowywaniu i wdrażaniu Planów Równości Płci, uwzględniających specyfikę i indywidualne potrzeby każdej jednostki. Projekt realizuje pilotaże na uniwersytetach publicznych, w instytutach badawczych i centrach technologicznych, zarówno w krajach o wysokim poziomie krajowych regulacji równościowych, jak i w tych dopiero rozwijających swoje prawodawstwo w tym zakresie. Metodyka MINDtheGEPs łączy analizę danych przez audyt instytucjonalny, doradztwo i zestaw narzędzi do monitoringu efektów.

 

• Systemic Action for Gender Equality – SAGE to projekt mający na celu ułatwienie jednostkom wdrażania Planu Równości Płci. Jego najważniejsze założenia to praktyczna metodologia, oparta na cyklu diagnoza – projektowanie – pilotaż – monitoring, SAGE Wheel, czyli mapa obszarów działania ułatwiająca przeprowadzenie szybkiego audytu problemów, jak również gotowe przykłady działań do wdrożenia.

 

• Projekt ACTonGender łączy cele edukacyjne z praktycznym wsparciem w zakresie równości płci. Oferuje monitoring, webinary i szkolenia dla zespołów wdrażających Plany Równości Płci, sieć wymiany dobrych praktyk wraz z mechanizmem “twinningu” czyli parowania instytucji o podobnych celach, jak również bazę gotowych narzędzi takich jak formularze audytu, wzory polityk, przykładowe działania. Największa wartość dołączenia do ACT to możliwość szybkiego przeniesienia rozwiązań sprawdzonych gdzie indziej, testowania praktyk przy jednoczesnym wsparciu merytorycznym ekspertów. Projekt zakłada również tworzenie dedykowanych grup regionalnych czy tematycznych, które umożliwiają łączenie wiedzy z kontekstem lokalnym i współpracę osób specjalizujących się w konkretnej tematyce.

 

• AcademiaNet to międzynarodowa baza profili wybitnych naukowczyń i ekspertek ze wszystkich dyscyplin. Profile są nominowane przez instytucje partnerskie, a kryteria selekcji skupiają się na osiągnięciach naukowych i potencjale przywódczym. Baza przeznaczona jest przede wszystkim dla komisji rekrutacyjnych, organizatorów wydarzeń naukowych i mediów, gdyż jej nadrzędnym celem jest rozwiązanie problemu braku widoczności kobiet – ekspertek w pracy naukowej, przy obsadzaniu paneli czy zapraszaniu specjalistów.

 

• INSPIRE to europejskie centrum doskonałości w obszarze inkluzywnej równości płci w badaniach i innowacjach — wzmacnia wiedzę, kompetencje i działania poprzez sieciowanie ekspertów i tworzenie narzędzi. Projekt skupia się na czterech hubach tematycznych (utrzymać zmianę, zwiększać udział, intersekcjonalność, innowacje sektora prywatnego) i wspiera specjalistów w zakresie równości poprzez zasoby, szkolenia i audyty. Inspire przygotowuje również praktyczne pakiety wsparcia dla jednostek zaczynających działalność równościową, zawierające przewodniki, narzędzia, webinary i ofertę wsparcia mentoringowego.

 

• Globalna inicjatywa Mothers in science skupia się na wsparciu matki – naukowczyni w łączeniu obowiązków zawodowych z życiem rodzinnym, szczególnie w naukach ścisłych. Organizacja działa przez badania, kampanie rzecznicze, inicjatywy polityczne, rekomendacje dla jednostek i propozycje praktycznych rozwiązań. Dla praktyków dostarcza argumentów i bazy wiedzy, które można przedstawić osobom decyzyjnym i wykorzystać przy wprowadzaniu zmian we własnej jednostce. Do najważniejszych celi Mothers in science należy wprowadzenie zmian w politykach grantowych i oceny pracy naukowej, w tym uwzględnianie przerw na urlopy macierzyńskie i dostosowanie oczekiwań do ograniczonych zasobów czasowych matki, polityka elastycznych urlopów i rozszerzania infrastruktury opiekuńczej w jednostkach naukowych.

 

• KU Leuven Gender Initiatives  – Katolicki Uniwersytet w Leuven stanowi bardzo dobry przykład jednostki naukowej, która przykłada dużą wagę do zintegrowanej polityki równościowej. Wprowadziła szeroko rozwinięty Plan Równości Płci a wraz z nim dedykowane struktury Biura Równościowego i jego reprezentantów na każdym wydziale oraz Rady Różnorodności opracowującej dalszą strategię. Inicjatywy obejmują edukację (kursy i programy Gender Studies), instrumenty HR (monitoring wskaźników, określone zasady przy rekrutacji i awansach), jak i szereg badań oraz akcji społecznych mających na celu zwiększenie widoczności kobiet w nauce. Systemowe podejście KU Leuven stanowi dobry punkt odniesienia i wzór bieżącego dostosowywania polityk uczelnianych z aktualnymi potrzebami osób studiujących.