Kampania “16 dni” –  Czym jest świadoma zgoda (consent)?

04 12 2025

Zgoda to świadome, dobrowolne i jednoznaczne „tak”. W sferze intymnej, ale też cyfrowej, prywatnej i zawodowej, brak zgody oznacza naruszenie granic i traktowany jest jako forma przemocy. Edukacja o zgodzie pomaga tworzyć kulturę szacunku: uczy komunikacji, rozumienia granic i odpowiedzialności.

Zgoda jest jednym z podstawowych pojęć w edukacji antyprzemocowej. To nie tylko zagadnienie prawne, ale przede wszystkim kwestia szacunku, autonomii i podmiotowości drugiej osoby. Przypominamy: tylko „tak” znaczy „tak”.

Zgoda musi być:

• dobrowolna – udzielona bez presji, szantażu, lęku, zależności, nacisku, manipulacji czy podstępu;
• świadoma – osoba wie, na co się zgadza, rozumie sytuację oraz konsekwencje;
• odwracalna – można ją w każdej chwili wycofać;
• konkretna – zgoda na jedną aktywność nie jest zgodą na inną;
• entuzjastyczna – milczenie, brak sprzeciwu i bierna postawa to nie jest zgoda.

Zgoda nie istnieje tam, gdzie obecne są: strach, nierówność relacji, zależność (np. zawodowa lub akademicka), alkohol, narkotyki, zaburzenia świadomości. Zgoda to nie jednorazowe pytanie – to sposób budowania relacji i komunikacji. Badania wskazują, że brak edukacji o zgodzie koreluje ze wzrostem przemocy seksualnej i molestowania seksualnego. 36% młodych osób w UE nie potrafi jasno zdefiniować zgody lub błędnie interpretuje jej brak [1].

Jak mieć pewność, że relacja i jej granice są konsensualne?

• pytaj zamiast zakładać,
• reaguj na sygnały niewerbalne,
• regularnie sprawdzaj samopoczucie drugiej osoby,
• akceptuj odmowę bez dyskusji, negocjacji i nacisku,
• pamiętaj, że zgoda może być odwołana w każdej chwili.

Warto pamiętać, że osoby, których granice zostały przekroczone, podlegają ochronie prawnej, a czynności seksualne bez zgody stanowią czyn karalny.

Nowelizacja polskiego prawa karnego, która weszła w życie w 2025 roku, zmieniła definicję zgwałcenia, opierając ją na braku zgody ofiary jako kluczowym elemencie przestępstwa. Nowa treść art. 197 Kodeksu karnego stanowi, że zgwałcenie to doprowadzenie do obcowania płciowego przemocą, groźbą bezprawną, podstępem lub w inny sposób mimo braku zgody. Inne czynności seksualne bez zgody mogą również zostać uznane za czyn art. 198 k.k. – seksualne wykorzystanie bezradności lub niepoczytalności – oraz art. 199 k.k. – seksualne nadużycie stosunku zależności lub wykorzystanie upośledzenia.

Zgoda dotyczy nie tylko kontaktów fizycznych, ale również zgodę na wysyłanie, przechowywanie i udostępnianie intymnych materiałów, nagrywanie czy transmisję nagości lub aktywności seksualnej. Brak zgody czyni takie działanie przestępstwem, zgodnie z Kodeksem karnym. Art. 191a k.k. kryminalizuje utrwalanie wizerunku nagiej osoby lub osoby w trakcie czynności seksualnej bez jej zgody, a taki czyn często narusza również inne przepisy prawa karnego i prawa cywilnego, dotyczące danych osobowych, dóbr osobistych i prawa do wizerunku.

Zgoda to fundament bezpiecznych, równych i wzajemnych relacji. To prawo każdego człowieka do decydowania o swoim ciele, granicach i intymności, a jej brak to przemoc.

———————————————————————————————–

Przypominamy o rzetelnych źródłach informacji i miejscach, gdzie można znaleźć pomoc:

Fundacja Feminoteka wspierająca kobiety doświadczające przemocy, udzielająca bezpłatnej pomocy prawnej, psychologicznej i terapeutycznej

Telefon przeciwprzemocowy dla kobiet 888 88 33 88 bezpłatna, poufna i specjalistyczna pomoc ekspertek Fundacji Feminoteka, oferowana kobietom, które doświadczyły przemocy

Centrum Praw Kobiet wsparcie kobiet, których prawa są łamane, a w szczególności kobiet doświadczających przemocy, bezpłatna pomoc psychologiczna, prawna i socjalna, porady obywatelskie i zawodowe

Niebieska linia – konsultacje w sprawie przemocy 800 120 002 bezpłatne i poufne wsparcie Ogólnopolskiego Pogotowania dla Ofiar Przemocy w Rodzinie „Niebieska Linia”

Mapa pomocy interaktywna mapa Polski, zawierająca informacje o miejscach, gdzie kobiety mogą uzyskać wsparcie prawne, psychologiczne, socjalne lub nocleg, stworzona przez Fundację Czas Kobiet

Informacje o instytucjach wsparcia na Uniwersytecie Warszawskim można znaleźć tutaj.

——————————————————————–

[1] FRA, Criminalising rape based on lack of consent in the EU, 2022.

Opracowane na podstawie: Fundacja Autonomia, Zgoda-tylko tak znaczy tak, https://kampania16dni.pl/zasoby-edukacyjne/zgoda-tylko-tak-znaczy-tak/