Dyskryminacja ze względu na pochodzenie i narodowość

Obecna sytuacja geopolityczna, wywołana inwazją Federacji Rosyjskiej na Ukrainę może w niekorzystny i niewłaściwy sposób odbić się na relacjach w obrębie społeczności naszego uniwersytetu. Silne emocje takie jak żal, gniew, strach, które wywołuje wojna, mogą budzić stereotypy i uprzedzenia, które następnie mogą przerodzić się w gorsze traktowanie, konflikty, a nawet przemoc.

Warto na nie zwracać uwagę – i im przeciwdziałać.

MIKRONIERÓWNOŚCI

W życiu codziennym na uczelni możemy zetknąć się z mikronierównościami:

To sposób na wyrażanie uprzedzeń w codziennych kontaktach międzyludzkich: drobne, często nieuświadomione i nieintencjonalne, deprecjonujące zachowania werbalne i niewerbalne, które prowadzą do wykluczenia. 

Pojedyncze i niepozorne, same w sobie mogą się wydawać mało istotne, jednak gdy powtarzają się często i regularnie, zaczyna im towarzyszyć efekt kumulacji – mogą prowadzić do poważnych i negatywnych konsekwencji w środowisku pracy i nauki.

Będzie  to na przykład pogardliwe odnoszenie się do innych osób, w oparciu o stereotypy związane z narodowością. etnicznością lub kolorem skóry.

Mikronierówności ujawniają się w kontakcie z “innością” – to znaczy uderzają w te osoby, które w danym kontekście stanowią grupy mniejszościowe, znacznie odróżniające się od większości, o niższym statusie i mniejszej władzy.

Mikronierówności mogą się objawiać m.in w następujący sposób:

●        Unikanie, milczenie, ignorowanie (np. nieprzedstawienie osoby na oficjalnym spotkaniu, pominięcie przy powitaniach, brak odpowiedzi na pytanie danej osoby).

●        Śmiech, żart, dowcipy (bezpośrednio z danej osoby, ale też z posiadanej przez nią cechy tożsamości, np. narodowości).

●        Pogardliwe komentarze, przerywanie, obgadywanie osoby za jej plecami, niesłuchanie jej wypowiedzi.

 

DYSKRYMINACJA

Kolejnym problemem, z jakim można się zetknąć na uczelni, jest dyskryminacja ze względu na kolor skóry, narodowość lub pochodzenie etniczne – nieuzasadnione gorsze traktowanie osób wyłącznie z powodu ich przynależności do określonej grupy etnicznej, narodowości lub innego niż biały koloru skóry.

Przykłady dyskryminacji:

  • Odmawianie uczestnictwa w wydarzeniach organizowanych na uczelni
  • Gorsze traktowanie podczas egzaminów
  • Upowszechnianie stereotypowych i negatywnych opinii i informacji dotyczących narodowości czy etniczności

Zachęcanie do dyskryminacji jest równie naganne jak dyskryminacja.

 

MOWA NIENAWIŚCI

To wypowiedzi i inne formy ekspresji, które rozpowszechniają, podżegają, wspierają lub usprawiedliwiają nienawiść rasową, religijną, ksenofobię, antysemityzm lub inne formy nienawiści wynikające z nietolerancji, łącznie z nietolerancją wyrażoną za pomocą agresywnego nacjonalizmu i etnocentryzmu, dyskryminacją i wrogością wobec przedstawicieli mniejszości, imigrantów i osób obcego pochodzenia.

Niestety, mowa nienawiści bywa kierowana także do pracowników i studentów/ studentek wyższych uczelni w Polsce. Przybiera ona rozmaite formy, zarówno poprzez publiczne nawoływanie do nienawiści bądź przemocy skierowanej przeciwko osobom ze względu na posiadaną przez nie cechę, publiczne rozpowszechnianie informacji, tekstów, obraźliwych bądź upokarzających obrazów/materiałów na temat danej osoby itp.

Warto pamiętać, iż „mowa nienawiści” skutkuje jej podsycaniem , propagowaniem negatywnych i krzywdzących emocji w stosunku do danej osoby/grupy osób, bazuje na stereotypach, dyskryminującym i upokarzającym traktowaniu innych, nie jest zaś obiektywną opinią lub oceną opartą na faktach.

 

Bardzo ważne jest, aby wyrazić swój sprzeciw wobec wszelkich nieakceptowalnych sytuacji. Możemy zareagować zarówno wtedy, gdy sytuacja dotyczy nas bezpośrednio, jak i wtedy gdy jesteśmy jej świadkiem.

Przydatnym narzędziem w budowaniu informacji zwrotnej jest tzw. komunikat JA.

Komunikat typu JA odnosi się do tego, jak się czujemy w związku z zachowaniem drugiej osoby lub z sytuacją, która miała miejsce, i czego w związku z tym oczekujemy. W odróżnieniu od komunikatu typu TY, nie zawiera on oceny drugiej osoby, ale koncentruje się na uczuciach, które pojawiły się w nas.

Przykład komunikatu JA

Jestem zły, kiedy opowiadasz rasistowskie kawały, bo są naprawdę krzywdzące dla osób z tego kraju, chciałbym żebyś przy mnie tego nie robił, a najlepiej w ogóle przestał je opowiadać.

Jak budować efektywną informację zwrotną na bazie komunikatu JA?
Poniżej proponujemy model FUKO, który w czterech krokach pokazuje jak budować taki komunikat:

FAKTY
Nazwij sytuację: powiedz, jakie konkretne zachowanie jest dyskryminujące. Im bardziej konkretnie i po upłynięciu możliwie krótkiego czasu od zdarzenia, tym lepiej.

UCZUCIA
Nazwij swoje odczucia – powiedz jak ta sytuacja/zachowanie dyskryminujące na Ciebie wpływa, jak się z tym czujesz, jakie emocje w Tobie wywołała. W sytuacji, gdy jest ich kilka, wybór emocji, o której mówisz, należy do Ciebie.

KONSEKWENCJE
Pokaż, jakie są konsekwencje zachowania dyskryminującego.

OCZEKIWANIA
Powiedz, jakiej zmiany w zachowaniu danej osoby oczekujesz, co jest Ci potrzebne, wyraź jasny sprzeciw.

Przykład:

Prowadzący ćwiczenia wykładowca na kolejnych z rzędu zajęciach używa rasistowskiego języka.

Co można w tej sytuacji zrobić?

Zareaguj używając komunikatu JA:

Jestem oburzona/y, kiedy Pan wygłasza rasistowskie komentarze, ponieważ to wytrąca mnie z równowagi i przeszkadza mi się uczyć, chciałabym/chciałbym, żeby nie robił Pan tego więcej podczas zajęć.

Uniwersytet Warszawski zapewnia wsparcie i ochronę przed nierównym, niesprawiedliwym i dyskryminującym zachowaniem wszystkim członkom i członkiniom społeczności akademickiej, bez względu na pochodzenie lub jakąkolwiek inną cechę. Jeśli ktokolwiek potrzebuje wsparcia lub był świadkiem niewłaściwych zachowań, prosimy o kontakt. Możliwe są 2 ścieżki zgłaszania incydentów:

  1. nieformalne postępowanie naprawcze w postaci działań interwencyjnych podejmowanych przez zespół Rzeczniczki Akademickiej ds. studenckich i pracowniczych (Ombudsmana) – wsparcie w zakresie rozwiązywania konfliktów, mowy nienawiści, mediacja – ombudsman@uw.edu.pl
  2. formalne postępowanie skargowe regulowane przez Zarządzenie rektora UW nr 21 z 28 lutego 2024 roku w sprawie polityki przeciwdziałania dyskryminacji, mobbingowi i innym zachowaniom niepożądanym, prowadzone przez Komisję ds. nierównego traktowania i dyskryminacji. Skargi na dyskryminację  należy kierować do koordynatorki ds. antydyskryminacji: zespolkoordynatorow@uw.edu.pl lub poprzez wypełnienie formularza skargowego.